CNC PROGRAMLARI

1- CNC PROGRAMI

Takım tezgâhlarının bilgisayar yardımıyla işletilmesi için belirli bir mantıksal sıraya göre alfanümerik komutlarla yazılmış programlarla CNC Programı denir. Burada tanıma dikkat edecek olursak bu tür programlar üzerine bilgisayar entegre edilmiş olan takım tezgahlarında yani CNC takım tezgahlarında kullanılmaktadır.

CNC programlarının en önemli özelliği, programların belirli bir mantıksal sıraya göre ve belirli formatlarda yazılmasıdır. Bu nedenle CNC program yazımına geçmeden önce CNC programlarının formatını ve yapısını çok iyi bilmek ve anlamak gerekir.

2- CNC PROGRAM YAPISI

CNC programları alfanümerik (Alfabetik ve nümerik) komutlardan oluşan program satırlarından (Blocks) meydana gelir. Alfanümerik komutlar, A' dan Z'ye kadar büyük harfli alfabetik karakterler ve bunları takip eden nümerik karakterlerden meydana gelir. Örneğin, N100 G00 X25 Y50 M03 S1850;

CNC programları 3 ana bölümden meydana gelir. Bunlar;

1- Program başlangıç bölümü

2- Ana program bölümü

3- Program bitiş bölümü

Bu konunun devamı için lütfen yeşil butona tıklayınız   

Başlangıç bölümünde, genellikle hazırlık ve güvenlik komutları bulunur.  Yukarıdaki örneğimizde N10 - N70 arasındaki komutlar başlangıç bölümü komutlarıdır.

Ana program bölümü her parçada farklıdır. İş parçasının boyutlarına ve yapılacak olan talaş kaldırma işlemlerine göre değişir. Yukarıdaki örneğimizde N80 - N130 satırları arasındaki komutlar ana program bölümü komutlarıdır.

Program bitiş bölümünde bulunan komutlar programı bitirme ve güvenlik komutlarından meydana gelir. Yukarıdaki örneğimizde N140 - N170 satırları arasındaki komutlar program bitiş bölümü  komutlarıdır.

3- CNC PROGRAM TERİMLERİ ve ANLAMLARI

Program Adı/No (Onnnn)

Her CNC programının bir adı ya da numarası vardır. FANUC programlamada program numarası O harfi ve bunu takip eden 4 haneli rakamdan meydana gelir.  O1234;      O4567;

Karakter (Character)

CNC programında kullanılan her türlü harf, rakam ve özel sembollere karakter denir. X, F, T, 0, 5, G, -, M, A gibi semboller karakterlere örnektir.

Kelime (Word)

CNC programında anlam bütünlüğü olan komutlara kelime denir. Kelimeler bir harf ve bunu takip eden rakamlardan meydana gelir. Kelimelere örnek olarak F0.2, S1600, T0202, M03, X25, M30 kelimeleri verilebilir.

Satır (Block)

CNC programında ; (EOB - End Of Block) ile biten satırlara block denir. Bu satırlar bazen bir kelimeden meydana gelebildiği gibi bazen de birden çok sayıda kelimelerden meydana gelebilir

N010 G00 X25 Y50 Z5 M03 M08 S1750 ;

N020 G54;    örnek satırlardır.

Block Numarası (Sequence Number)

CNC programlarında her blokun bir blok numarası vardır. Blok numaraları N harfi ile başlar ve bu harfi takip eden rakamlardan meydana gelir. Blok numaraları N10, N20, şeklinde onar onar artabildiği gibi beşer beşer de artabilir (N05, N10, N15, N20).    

Son yıllarda bazı tür kontrol ünitelerinde N block satır numaraları kullanılmamaktadır. EOB düğmesine basıldığında blok sonuna konulan EOB (;) karakteri ile satırlar tanımlanmaktadır. Ancak çevrimler kullanılacağı zaman çevrimin başlangıç ve bitiş numaralarının verilmesi gerekir. Bu numaralar isteğe bağlı olarak ve akılda kolayca kalacak numaralardan seçilerek verilir.

Blok Sonu (EOB - End Of Block)

CNC programlarında her bir blok EOB (;) ile bitirilir. Program blokları bazen birden fazla satırdan da oluşabilir. Burada blokun nerede bittiği EOB (;) karakteri ile belirtilir.

Tezgâh Mili Devir sayısı (Snnnn)

S karakteri torna tezgâhının iş milinin (Torna aynasının), işleme merkezlerinde ise tezgâh milinin dakikada devir olarak dönme sayısını gösterir. Bu komuttan önce mutlaka tezgah milinin dönme yönünü tanımlayan M03 ya da M04 komutları kullanılmalıdır.  

S1250;   Tezgâh mili devir sayısı 1250 devir/dakika

İlerleme Hızı (F)

Kesici takımın dakikada veya devirde alması gereken yoldur. Doğrusal ve eğrisel hareket  komutlarıyla (G01, G02 ve G03) birlikte ilerleme miktarı (F) mutlaka kullanılmalıdır. CNC torna tezgâhlarında ilerleme (F) hızı mm/devir işleme merkezlerinde ise mm/dakika cinsinden verilir.

Kesici Takım Numarası (Tnnnn)

T karakteri kullanılacak olan kesici takımın numarasını temsil eder. CNC torna tezgâhlarının programlarında dört haneli bir sayısal değerle ifade edilir. T karakterini takip eden ilk iki rakam kesicinin bulunduğu istasyonu (kesicilerin takıldığı yer) numarasını, son iki rakam ise kesici ile ilgili geometrik (Offset) bilgilerinin bulunduğu sayfa numarasını gösterir.

T0101; Kesici takım numarası 01, kesici takım bilgilerinin bulunduğu offset satır numarası 01 dir.

T0505; Kesici takım numarası 05, kesici takım bilgilerinin bulunduğu offset satır numarası 05 dir. Tezgâhın kontrol ünitesi bu bilgileri kullanarak gerekli hesaplamaları ve kaydırmaları yapar.

 

4- CNC TORNA TEZGÂHLARINDA G ve M  KODLARI

G  Kodları, CNC programlarının yazımında kullanılan talaş kaldırma işlemlerini doğrudan ilgilendiren kodlardır. G kod numaraları G00 - G99 arasındadır. CNC torna tezgahlarında kullanılan başlıca G kodları aşağıdaki tabloda görülmektedir.

CNC TORNA TEZGÂHI G  KODLARI

G  KODU

A N L A M I

G00 - G0

Kesici takımın boştaki hızlı hareketi

G01 - G1

Kesici takımın talaş kaldırarak hareketi olup iş parçası ile temas halindedir.

G02 - G2

Saat ibresinin dönüş yönünde (CW) eğrisel harekettir.

G03 - G3

Saat ibresinin dönüş yönünün tersi yönde (CCW) eğrisel harekettir.

G04 - G4

Bekleme

G20

Inç ölçü sistemi

G21

Metrik ölçü sistemi

G28

Referans noktasına dönüş komutu

G31

Satır atlama komutu

G32

Diş açma komutu.

G34

Değişen adımlı diş açma komutu

G40

Takım ucu yarıçap telafisi iptali

G41

Takım ucu yarıçap telafisi solda

G42

Takım ucu yarıçap telafisi sağda

G50

Maksimum tezgâh mili devir sayısı sınırlama komutu

G54

İş parçası sıfırı

G55 - G59

Farklı referans noktaları seçimi

G70

Finiş tornalama çevrimi

G71

Boyuna kaba dış çap tornalama çevrimi

G72

Alın tornalama çevrimi.

G73

Profile göre dış çap  tornalama çevrimi

G74

Z ekseninde delik delme çevrimi

G75

X ekseninde kanal açma ve kesme çevrimi

G76

Çok pasolu diş açma çevrimi

G80

Delik delme çevrimleri iptali

G83

Delik delme çevrimi

G84

Kılavuz çekme çevrimi

G90

Silindirik dış çap/iç çap tornalama çevrimi (Tek paso)

G92

Diş açma çevrimi (Tek paso)

G94

Alın tornalama çevrimi

G96

Sabit kesme hızı

G97

Sabit devir sayısı

G98

İlerleme mm/dak.

G99

İlerleme mm/devir

M kodları (Mnn), CNC programlarının yazımında kullanılan yardımcı fonksiyon kodlarıdır. Bu kodlar kesme işlemini kolaylaştıran kodlardır. M harfi ve bunu takip eden 2 haneli rakamlardan oluşur. Aşağıdaki tabloda CNC torna tezgahlarında en çok kullanılan M kodları görülmektedir.

CNC TORNA TEZGÂHI M  KODLARI

M  KODU

A N L A M I

M00

Program durdurma

M01

İsteğe bağlı durdurma

M02

Program sonu (Tek parça imalatında)

M03

Tezgâh milini saat ibresinin dönüş yönünde (CW) döndürme

M04

Tezgâh milini saat ibresinin tersi dönüş yönünde (CCW) döndürme

M05

Tezgâh milini durdur.

M06

Kesici takım değiştirme

M08

Soğutma sıvısını açma

M09

Soğutma sıvısını kapatma

M19

Ayna kilitleme

M30

Program sonu ve tekrar program başına dön

M98

Alt program çağırma

M99

Alt program sonu

5- CNC İŞLEME MERKEZİ İÇİN G ve M KODLARI

G  Kodları (Gnn), CNC işleme merkezi programlarının yazımında kullanılan G kodlarının en çok kullanılanları aşağıdaki tabloda verilmiştir.  Bu kodlar  tıpkı CNC torna tezgahlarında olduğu gibi G harfi ve bunu takip eden iki haneli rakamlardan oluşup  G00 - G99 arasındadır.

CNC İŞLEME MERKEZİ  G  KODLARI

G  KODU

A N L A M I

G00 - G0

Kesici takımın boşta hızlı hareketi

G01 - G1

Kesici takımın talaş kaldırarak hareketi olup takım iş parçası ile temas halindedir.

G02 - G2

Saat ibresinin dönüş yönünde (CW) eğrisel hareket.

G03 - G3

Saat ibresinin dönüş yönünün tersi yönde (CCW) eğrisel hareket.

G04 - G4

Bekleme

G15

Açısal koordinat iptali

G16

Açısal koordinat

G17

XY çalışma düzlemi

G18

ZX çalışma düzlemi

G19

YZ çalışma düzlemi

G20

Inç ölçü sistemi

G21

Metrik ölçü sistemi

G28

Referans noktasına dönüş komutu

G31

Satır atlama komutu

G33

Diş açma komutu

G40

Takım yarıçap telafisi iptali

G41

Takım yarıçap telafisi solda

G42

Takım yarıçap telafisi sağda

G43

Kesici takım boy telafisi + yönde

G44

Kesici takım boy telafisi - yönde

G50

Ölçeklendirme komutu iptali

G51

Ölçeklendirme komutu

G54

İş parçası sıfırı

G55 - G59

Farklı  iş parçası sıfır noktaları seçimi

G73

Yüksek hızda gagalamalı delik delme

G74

Ters/Sol kılavuz çekme

G76

Hassas delik işleme

G80

Delik delme çevrimleri iptali

G81

Delik delme çevrimi

G82

Delik delme ve delik sonunda bekleme çevrimi

G83

Gagalamalı delik delme çevrimi

G84

Kılavuz çekme çevrimi

G85

Rayba çekme

G86

Delik büyütme ve hızlı geri çıkış

G87

Alttan delik büyütme

G88

Delik büyütme ve el tamburu ile uzaklaştırma

G89

Delik büyütme ve delik sonunda bekleme

G90

Mutlak (Absolute) koordinat sistemi

G91

Eklemeli (Incremental) koordinat sistemi

G94

İlerleme mm/dakika

G95

İlerleme mm/devir

G98

Takımın çevrim başlangıcındaki Z seviyesine geri çıkışı

G99

Takımın çevrim içinde tanımlanan R  seviyesine geri çıkışı

G98

İlerleme mm/dak.

G99

İlerleme mm/devir

M kodları (Mnn), CNC işleme merkezi programlarının yazımında kullanılan M kodları aşağıdaki tabloda gösterildiği gibidir. Bu kodlar M harfi ve bunu takip eden 2 haneli rakamlardan oluşup M00 - M99 arasındadır.

CNC İŞLEME MERKEZİ  M  KODLARI

M  KODU

A N L A M I

M00

Program durdurma

M01

İsteğe bağlı durdurma

M02

Program sonu (Tek parça imalatında)

M03

Tezgâh milini saat ibresinin dönüş yönünde (CW) döndürme

M04

Tezgâh milini saat ibresinin tersi dönüş yönünde (CCW) döndürme

M05

Tezgâh milini durdur.

M06

Kesici takım değiştirme

M08

Soğutma sıvısını açma

M09

Soğutma sıvısını kapatma

M30

Program sonu ve tekrar program başına dön

M98

Alt program çağırma

M99

Alt program sonu

6- CNC PROGRAMLAMADA İŞLEM SIRASI

CNC programı yazılmadan önce aşağıdaki işlem sıralarına dikkat edilmesinde büyük fayda vardır.

1- CNC tezgahının işlem bölgesi belirlenir.

2- İş parçasının tezgaha bağlanma şekli belirlenir.

3- İşlem sıraları belirlenir. (Örneğin, alın tornalama, dışçap tornalama, pah kırma,delik delme vb.)

4- İşleme türüne göre gerekli paso derinlikleri (talaş miktarları) belirlenir.

5- Finiş tornalama için bırakılacak paso miktarları belirlenir.

7- Kesme Hızı, Devir Sayısı ve İlerleme ile ilgili değerler belirlenir.

8- CNC programı önce kağıt üzerine yazılır.

9- Yazılan program CNC tezgahı kontrol ünitesinde diyalog programlama ile yazılır.

10- Yazılan programın Grafik Benzetimi (Simülasyonu) kontrol ünitesi ekranında izlenir ve varsa hatalar düzeltilir.

11- İlk iş parçası Adım Adım Modunda (Step by Step Mode) kontrollü bir biçimde işlenir.

12- İlk iş parçası imalatı sonunda;

- Kesici takımların sağlıklı hareket edip etmediği,

- Herhangi bir yere çarpıp çarpmadığı,

- Verilmiş olan paso miktarlarına göre tezgahın kesme koşulları,

- Programda girilmiş olan kesme hızı, devir sayısı ve ilerleme değerlerinin uygun olup olmadığı kontrol edilir. Bu değerlerde değişiklik yapılması gerekiyorsa CNC programından değiştirilmektense Tezgah Kontrol Ünitesi üzerindeki "Spindle Override" ve "Feed Override" düğmelerinden ayarlanması tavsiye edilir.

13- İşlenmiş olan iş parçasının ölçüleri imalat resmine göre kontrol edilir. Ölçüsel farklılıklar varsa ilgili kesici takımın "Ofset Sayfasına" girilir ve gerekli düzeltmeler (çap ve boy) yapılır.

14- Yapılan son düzeltmelere göre işlenen ikinci iş parçasının ölçüleri tekrar kontrol edilir. Herhangi bir olumsuzluk yoksa artık seri imalata (Nonstop Mode) geçilir.

Bu web sayfasındaki yazılı ve görsel bütün bilgilerin yayın hakları Hamit ARSLAN' a aittir. Hamit ARSLAN' ın yazılı izni olmaksızın kısmen veya tamamen alıntı yapılamaz, kopya edilemez, elektronik, mekanik, dijital, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemiyle çoğaltılamaz ve yayınlanamaz.


Facebook Twitter Google+ LinkedIn Pinterest Addthis